KHI HÀNG HÓA XUẤT NHẬP KHẨU BỊ HƯ HỎNG: DOANH NGHIỆP CẦN LÀM GÌ ĐỂ GIẢM THIỆT HẠI VÀ TỐI ƯU THUẾ PHẢI NỘP

1. Thực trạng thường gặp: Rủi ro luôn đi cùng với dòng chảy thương mại

• Trong môi trường kinh doanh toàn cầu đầy biến động, rủi ro trong quá trình xuất nhập khẩu hàng hóa là điều không thể tránh khỏi – từ va đập trong vận chuyển, thời tiết bất lợi, đến lỗi từ khâu đóng gói hoặc bảo quản. Một trong những rủi ro phổ biến và tốn kém nhất chính là hư hỏng hàng hóa trong quá trình vận chuyển hoặc thông quan.
• Anh Nam – giám đốc một công ty nhập khẩu linh kiện điện tử – gần đây rơi vào tình huống "dở khóc dở cười": lô hàng trị giá hàng trăm triệu đồng của anh, khi đến cảng, xuất hiện nhiều kiện hàng bị móp méo, vỏ hộp rách nát, có dấu hiệu bị thấm nước và nhiều linh kiện không thể sử dụng được.
• Không chỉ đối mặt với thiệt hại tài chính trực tiếp, anh Nam còn đứng trước nguy cơ phải nộp đầy đủ thuế nhập khẩu, thuế GTGT như thể hàng hóa còn nguyên vẹn. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu doanh nghiệp có thể xin giảm thuế hoặc được miễn thuế cho phần hàng hóa bị hư hỏng không?

2. Hàng hóa bị hư hỏng có được giảm thuế không? Căn cứ pháp lý rõ ràng

Theo Điều 18 – Luật Thuế Xuất khẩu, Thuế Nhập khẩu năm 2016, hàng hóa bị mất mát, hư hỏng trong quá trình giám sát hải quan (tức từ lúc hàng cập cảng đến khi thông quan xong) có thể được xem xét giảm hoặc miễn thuế nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện và có hồ sơ chứng minh thiệt hại.

Nguyên tắc áp dụng:

• Hư hỏng một phần → Giảm thuế tương ứng với phần giá trị thiệt hại.
• Hư hỏng toàn bộ → Có thể miễn toàn bộ thuế xuất nhập khẩu và thuế GTGT tương ứng.

Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để được hưởng chính sách này là doanh nghiệp phải:

• Có giám định độc lập xác nhận mức độ thiệt hại;
• Có văn bản xác nhận của cơ quan giám sát (thường là Hải quan nơi làm thủ tục)
• Nộp hồ sơ đúng hạn và đầy đủ theo quy định.

3. Doanh nghiệp cần làm gì để được giảm thuế khi hàng bị hư hỏng?

Để có thể xin giảm thuế thành công, doanh nghiệp cần tiến hành các bước sau đây một cách nhanh chóng và bài bản:

3.1. Bước 1: Kiểm tra hàng ngay khi nhận

• Trước khi đưa hàng rời cảng hoặc kho ngoại quan, doanh nghiệp cần lập biên bản kiểm hàng chi tiết.
• Chụp ảnh hiện trạng, ghi nhận cụ thể từng kiện hư hỏng.

3.2. Bước 2: Giám định thiệt hại

• Mời đơn vị giám định độc lập được công nhận (như Vinacontrol, FCC, Bureau Veritas…) tiến hành giám định mức độ hư hỏng, xác định nguyên nhân và ước tính giá trị tổn thất.
• Giấy chứng nhận giám định là tài liệu then chốt trong hồ sơ giảm thuế.

3.3. Bước 3: Lập hồ sơ gửi cơ quan Hải quan

Hồ sơ đề nghị giảm/miễn thuế bao gồm:

• Công văn đề nghị giảm thuế theo mẫu của Bộ Tài chính.
• Giấy chứng nhận giám định thiệt hại.
• Biên bản xác nhận của Hải quan nơi làm thủ tục nhập khẩu.
• Hợp đồng bảo hiểm và đơn yêu cầu bồi thường (nếu có).
• Tờ khai hải quan, hóa đơn thương mại, chứng từ vận chuyển.

 Lưu ý: Hồ sơ phải nộp trong vòng 60 ngày kể từ ngày phát hiện thiệt hại hoặc nhận kết quả giám định.

3.4. Bước 4: Theo dõi và phối hợp xử lý

Sau khi nộp hồ sơ, Chi cục Hải quan nơi mở tờ khai sẽ tiến hành thẩm định, xác minh, và đưa ra quyết định giảm thuế trong thời hạn tối đa 30 ngày làm việc. Trong trường hợp cần bổ sung thông tin hoặc giải trình, doanh nghiệp cần chủ động phối hợp để không bị trễ hạn.

4. Bảo hiểm hàng hóa: Tấm khiên bảo vệ tài chính doanh nghiệp

Bên cạnh việc xin giảm thuế, một chiến lược không thể thiếu là mua bảo hiểm hàng hóa vận chuyển quốc tế. Với các rủi ro như tai nạn, thời tiết, va đập, trộm cắp hoặc xử lý sai trong quá trình bốc xếp, bảo hiểm sẽ là nguồn tài chính giúp doanh nghiệp bù đắp tổn thất nhanh chóng.

Doanh nghiệp cần:

• Chọn gói bảo hiểm phù hợp (All Risk, ICC-A/B/C…).
• Đọc kỹ điều khoản loại trừ để tránh bị từ chối bồi thường.
• Giữ liên lạc với bên bảo hiểm để lập hồ sơ bồi thường cùng lúc với thủ tục hải quan.

5. Bài học chiến lược: Quản trị rủi ro trong xuất nhập khẩu

Tình huống của anh Nam là một ví dụ điển hình cho bài học sâu sắc trong quản trị rủi ro logistics và thương mại quốc tế. Để tránh rơi vào thế bị động, doanh nghiệp cần xây dựng quy trình chuẩn mực:

5.1. Trước khi nhập khẩu:

• Kiểm tra kỹ hợp đồng ngoại thương, quy định trách nhiệm về đóng gói, vận chuyển và bảo hiểm.
• Yêu cầu nhà cung cấp chụp ảnh kiện hàng trước khi giao.

5.2. Trong quá trình vận chuyển:

• Giám sát tình trạng hàng hóa qua hệ thống tracking.
• Giao nhận tại cảng phải có nhân sự giám sát.

5.3. Khi xảy ra sự cố:

• Nhanh chóng lập biên bản hiện trường, thu thập chứng cứ.
• Kích hoạt bảo hiểm và đồng thời khởi động quy trình giảm thuế.

6. Biết luật – Biết đường – Biết hành động đúng lúc

• Việc hiểu rõ và chủ động áp dụng các quy định pháp luật về miễn, giảm thuế với hàng hư hỏng là chìa khóa giúp doanh nghiệp giảm tổn thất, tránh thiệt hại kép.
• Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, rủi ro là điều không thể loại bỏ hoàn toàn – nhưng thiệt hại có thể được kiểm soát, nếu doanh nghiệp biết cách ứng phó khoa học, kịp thời và đúng quy trình.
• Hãy biến kiến thức pháp luật thành lợi thế chiến lược, và bạn sẽ đi trước một bước trong hành trình hội nhập thương mại quốc tế.