TOÀN CẢNH HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP DỊCH VỤ LOGISTICS VIỆT NAM (VLA): LỊCH SỬ HÌNH THÀNH, CƠ CẤU HOẠT ĐỘNG VÀ VAI TRÒ CHIẾN LƯỢC TRONG PHÁT TRIỂN NGÀNH LOGISTICS QUỐC GIA

 I. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA HIỆP HỘI DOANH NGHIỆP DỊCH VỤ LOGISTICS VIỆT NAM (VLA)

• Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam, gọi tắt là VLA (Vietnam Logistics Business Association), là một tổ chức xã hội nghề nghiệp tự nguyện, phi lợi nhuận, tập hợp các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực logistics trên toàn quốc.
• Hiệp hội được chính thức thành lập từ năm 1993, với tên gọi ban đầu là Hiệp hội Giao nhận Kho vận Việt Nam (VIFFAS - Vietnam Freight Forwarders Association). Sự ra đời của VIFFAS/VLA đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc tổ chức và chuyên môn hóa các hoạt động logistics tại Việt Nam, vào thời điểm nền kinh tế nước ta bắt đầu mở cửa và hội nhập quốc tế mạnh mẽ sau Đổi mới.
• Ban đầu, VIFFAS chỉ tập trung vào lĩnh vực giao nhận vận tải quốc tế. Tuy nhiên, khi nền kinh tế chuyển sang mô hình thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và ký kết hàng loạt hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương, phạm vi hoạt động của các doanh nghiệp logistics cũng trở nên đa dạng, phức tạp và rộng mở hơn. Trước bối cảnh đó, VIFFAS đã chính thức đổi tên thành Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) để phản ánh đúng hơn tính chất tổng hợp và liên kết trong toàn bộ chuỗi dịch vụ logistics hiện đại.

II. CƠ CẤU HỘI VIÊN VÀ QUY MÔ MẠNG LƯỚI

Tính đến thời điểm ngày 30 tháng 7 năm 2016, Hiệp hội VLA đã có tổng cộng 308 hội viên, bao gồm nhiều loại hình doanh nghiệp khác nhau đang hoạt động trong toàn bộ chuỗi cung ứng logistics. Cơ cấu chi tiết như sau:

• 260 hội viên chính thức: Là các doanh nghiệp hoạt động trực tiếp trong lĩnh vực logistics tại Việt Nam, bao gồm giao nhận quốc tế, vận tải đa phương thức, khai thuê hải quan, kho vận, phân phối và dịch vụ chuỗi cung ứng tích hợp.
• 48 hội viên liên kết, trong đó:
  • 33 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI): Đây là các công ty logistics toàn cầu, liên doanh hoặc 100% vốn nước ngoài, hoạt động tại Việt Nam với vai trò trung chuyển, hỗ trợ sản xuất và kết nối xuất nhập khẩu.

Việc thu hút nhiều doanh nghiệp FDI tham gia hội viên phản ánh vị thế và uy tín của VLA trên trường quốc tế, đồng thời chứng minh tính hấp dẫn của thị trường logistics Việt Nam đối với các nhà đầu tư toàn cầu.

III. ĐẶC ĐIỂM VỀ PHẠM VI VÀ THỊ TRƯỜNG HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI VIÊN

Một trong những thế mạnh nổi bật của VLA chính là phạm vi hoạt động rộng khắp và tính chất toàn cầu hóa ngày càng cao của các hội viên. Theo số liệu khảo sát từ chính Hiệp hội, thị trường hoạt động logistics của các doanh nghiệp hội viên được phân bố như sau:

• 52% doanh nghiệp hội viên hoạt động chủ yếu tại thị trường nội địa. Các dịch vụ trong nước bao gồm vận tải liên tỉnh, giao nhận hàng hóa trong nước, kho bãi, phân phối, giao hàng chặng cuối (last-mile delivery) và logistics hỗ trợ thương mại điện tử.
• 48% doanh nghiệp còn lại hoạt động trên thị trường quốc tế, đặc biệt có sự hiện diện mạnh mẽ tại các thị trường chiến lược như:
  • ASEAN: 67% doanh nghiệp có hoạt động giao nhận hoặc liên kết đối tác trong khu vực Đông Nam Á – thị trường truyền thống và quan trọng nhất của Việt Nam trong chuỗi cung ứng khu vực.
  • Trung Quốc: 59% hội viên tham gia vào chuỗi logistics phục vụ cho các tuyến biên mậu, vận tải liên vận đường sắt, và xuất nhập khẩu chính ngạch qua cửa khẩu.
  • Nhật Bản: 50% doanh nghiệp phục vụ cho luồng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đi Nhật Bản và ngược lại, bao gồm cả logistics cho ngành công nghiệp điện tử và ô tô.
  • Liên minh châu Âu (EU): 45% doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics phục vụ cho hàng hóa dệt may, giày dép, thủy sản và máy móc thiết bị xuất khẩu sang châu Âu.
  • Hàn Quốc: 43% doanh nghiệp phục vụ các khách hàng Hàn Quốc đầu tư tại Việt Nam, đặc biệt trong khu công nghiệp miền Bắc.
  • Hoa Kỳ: 38% doanh nghiệp tham gia vào các tuyến vận tải xuyên Thái Bình Dương, cung cấp logistics cho hàng xuất khẩu sang Mỹ như gỗ, đồ nội thất, điện tử tiêu dùng.

Sự phân bố này cho thấy mạng lưới dịch vụ của các hội viên VLA rất năng động và đa chiều, phản ánh đúng xu thế phát triển logistics theo hướng tích hợp xuyên biên giới, đa phương thức và gắn chặt với thương mại quốc tế.

IV. TÔN CHỈ, MỤC TIÊU VÀ SỨ MỆNH HOẠT ĐỘNG

VLA được thành lập và hoạt động trên cơ sở tự nguyện, không vì mục tiêu lợi nhuận, hướng đến lợi ích chung của ngành logistics Việt Nam. Các tôn chỉ và mục tiêu hoạt động cụ thể như sau:

1. Đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho hội viên trước cơ quan nhà nước và tổ chức quốc tế. Hiệp hội là cầu nối phản ánh ý kiến, đề xuất, kiến nghị của doanh nghiệp đến cơ quan lập pháp và hành pháp.
2. Thúc đẩy phát triển ngành logistics trở thành ngành dịch vụ mũi nhọn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.
3. Tổ chức đào tạo, tập huấn và chuyển giao tri thức logistics cho các doanh nghiệp trong nước, từ đó nâng cao kỹ năng chuyên môn, chuẩn hóa nghiệp vụ, và ứng dụng công nghệ mới vào vận hành logistics.
4. Kết nối mạng lưới doanh nghiệp trong và ngoài nước, hỗ trợ hội viên tìm kiếm đối tác, mở rộng thị trường, xây dựng chuỗi cung ứng quốc tế hiệu quả.
5. Xây dựng bộ quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp, tiêu chuẩn dịch vụ và hệ thống đánh giá năng lực doanh nghiệp logistics, góp phần chuyên nghiệp hóa và minh bạch hóa thị trường.

V. CÁC HIỆP HỘI NGÀNH LIÊN QUAN ĐẾN LOGISTICS TẠI VIỆT NAM

Song song với Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam, hiện nay còn tồn tại một số hiệp hội ngành nghề khác có liên quan mật thiết đến hoạt động logistics, bao gồm:

1. Hiệp hội Chủ tàu Việt Nam (VSA): Tổ chức tập hợp các doanh nghiệp sở hữu hoặc khai thác tàu biển, đóng vai trò quan trọng trong vận tải hàng hóa đường biển.
2. Hiệp hội Vận tải Ô-tô Việt Nam (VATA): Đại diện cho doanh nghiệp và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực vận tải hàng hóa và hành khách bằng ô tô trên toàn quốc.
3. Hiệp hội Đại lý và Môi giới Hàng hải Việt Nam (VISABA): Phụ trách các dịch vụ đại lý tàu biển, môi giới hàng hóa và giao nhận tại các cảng biển.
4. Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA): Tổ chức của các doanh nghiệp khai thác cảng biển trên toàn lãnh thổ Việt Nam, đóng vai trò then chốt trong luồng vận chuyển quốc tế.
5. Hiệp hội Chủ hàng Việt Nam (VNSC): Bảo vệ quyền lợi của người gửi hàng, doanh nghiệp xuất nhập khẩu, thúc đẩy giao thương và dịch vụ logistics đầu - cuối.

Sự phối hợp và tương hỗ giữa các hiệp hội nói trên tạo thành một hệ sinh thái logistics quốc gia, từ khâu vận tải, cảng biển, kho bãi, đến phân phối và tiêu dùng cuối cùng.

VI. KẾT LUẬN VÀ TRIỂN VỌNG PHÁT TRIỂN

Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) đã trải qua hơn 30 năm hình thành và phát triển, trở thành một trong những tổ chức đầu mối có vai trò chiến lược trong sự nghiệp nâng cao năng lực logistics quốc gia. VLA không chỉ là nơi kết nối các doanh nghiệp với nhau mà còn là diễn đàn chuyên môn, trung tâm thông tin, và đại diện chính thức của ngành logistics Việt Nam trong các diễn đàn quốc tế.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế và tham gia sâu vào các hiệp định thương mại thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, RCEP, vai trò của VLA sẽ càng trở nên trọng yếu trong việc:

• Hỗ trợ doanh nghiệp nắm bắt cơ hội thị trường
• Nâng cao trình độ quản trị chuỗi cung ứng
• Đẩy mạnh chuyển đổi số trong logistics
• Góp phần giảm chi phí và thời gian logistics, hướng tới mục tiêu giảm tỷ lệ chi phí logistics trên GDP từ mức 16-18% xuống còn 12-14% trong thập kỷ tới

Với mạng lưới hội viên rộng lớn, định hướng chiến lược rõ ràng và sự gắn kết chặt chẽ với các cơ quan quản lý và tổ chức quốc tế, VLA được kỳ vọng sẽ tiếp tục đóng vai trò là xương sống phát triển ngành logistics Việt Nam, đồng hành cùng doanh nghiệp và chính phủ trong hành trình xây dựng nền kinh tế hiện đại, cạnh tranh và bền vững.