1. Xu hướng tăng trưởng xuất nhập khẩu
Trong những tháng đầu năm 2025, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực. Kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đã đạt hàng trăm tỷ USD, phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ sau các tác động kinh tế toàn cầu. Các báo cáo từ Tổng cục Hải quan và Bộ Công Thương cho thấy sự phục hồi này phần lớn nhờ vào các hiệp định thương mại tự do (FTA) như Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
Tuy nhiên, song song với tăng trưởng xuất khẩu, áp lực lên hệ thống logistics, bao gồm vận tải đường biển và đường bộ, cũng gia tăng đáng kể. Nhu cầu vận chuyển hàng hóa tăng cao, đặc biệt là đối với các thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc, gây ra tình trạng ùn tắc tại các cảng và gia tăng chi phí vận chuyển.
2. Khủng hoảng trong thị trường lúa gạo nội địa
Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), trong hai tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 1,15 triệu tấn gạo nhưng lại nhập khẩu tới 1,24 triệu tấn, chủ yếu từ Campuchia. Điều này đặt ra câu hỏi về chiến lược sản xuất và cung ứng gạo trong nước.
Giá gạo xuất khẩu giảm mạnh 19%, xuống mức trung bình 553 USD/tấn, trong khi giá gạo nội địa cao gấp 150% so với giá gạo xuất khẩu sang Philippines. Điều này đã đẩy nông dân vào tình cảnh lợi nhuận bị thu hẹp nghiêm trọng, chỉ còn khoảng 20 triệu đồng/ha. Chính phủ đã yêu cầu thanh tra hoạt động thu mua và xuất nhập khẩu lúa gạo, đồng thời đề xuất áp giá sàn xuất khẩu 500 USD/tấn để ổn định thị trường và bảo vệ quyền lợi của nông dân.
Ngoài ra, áp lực cạnh tranh từ gạo nhập khẩu đang làm tăng chi phí logistics và tạo ra những thách thức lớn trong hệ thống phân phối nội địa.
3. Chính sách thuế mới của Mỹ và tác động đến nông sản Việt Nam
Thị trường Mỹ, một trong những điểm đến quan trọng nhất của nông sản Việt Nam, đang đối diện với những thay đổi lớn về chính sách thương mại. Từ ngày 2/4/2025, chính sách thuế mới của Tổng thống Donald Trump có hiệu lực, dự kiến gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Mỹ hiện chiếm 22% kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam, trong đó hồ tiêu đạt mức xuất khẩu kỷ lục 73.000 tấn, với kim ngạch gần 400 triệu USD vào năm 2024. Tuy nhiên, thuế quan mới sẽ tác động mạnh đến gần một nửa lượng trái cây, rau quả và hạt nhập khẩu từ Việt Nam. Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải tập trung vào nâng cao chất lượng sản phẩm, cải thiện tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu để tránh bị phụ thuộc quá mức vào thị trường Mỹ.
4. Ngành gỗ dán và thách thức phòng vệ thương mại
Ngành gỗ dán Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn khi đối diện với các biện pháp phòng vệ thương mại từ Hoa Kỳ. Sau khi kim ngạch xuất khẩu gỗ dán giảm mạnh vào năm 2023 do các vụ kiện chống bán phá giá, dự báo năm 2024 sẽ chứng kiến sự tăng trưởng trở lại nhờ vào nỗ lực thích ứng của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, Mỹ đang áp dụng các tiêu chuẩn khắt khe hơn về nguồn gốc nguyên liệu, đặc biệt là yêu cầu loại bỏ hoàn toàn lõi gỗ nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều này buộc doanh nghiệp gỗ dán Việt Nam phải xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch hơn, tăng cường kiểm soát xuất xứ nguyên liệu và đảm bảo tuân thủ quy định của thị trường Mỹ. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá hoặc bị loại khỏi thị trường là rất lớn.
5. Chính sách thuế nội địa và tác động đến doanh nghiệp
5.1. Thuế GTGT và hoàn thuế
Dự thảo Luật Thuế Giá trị gia tăng (sửa đổi) đề xuất vào cuối năm 2024 có nội dung không cho phép hoàn thuế GTGT đối với hàng hóa nhập khẩu sau đó tái xuất. Điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại chỗ, buộc họ phải điều chỉnh chiến lược kinh doanh để thích ứng với chính sách thuế mới.
5.2. Thuế carbon và CBAM của EU
Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu, bắt đầu áp dụng từ năm 2023 và sẽ chính thức thu thuế từ năm 2026, tiếp tục gây áp lực lên các ngành xuất khẩu lớn của Việt Nam như sắt thép, xi măng và phân bón. Điều này yêu cầu doanh nghiệp phải đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ sản xuất sạch và chứng nhận giảm phát thải carbon để duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường châu Âu.
6. Tình hình logistics và giải pháp phát triển bền vững
Sự gia tăng mạnh mẽ của xuất nhập khẩu cũng khiến ngành logistics đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Các tuyến vận tải biển đi Mỹ và EU đang chịu áp lực lớn do nhu cầu cao, chi phí vận chuyển tăng mạnh, trong khi các cảng biển tại Việt Nam ngày càng quá tải.
Để giảm tải áp lực này, các doanh nghiệp logistics đang tích cực đầu tư vào công nghệ tự động hóa, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) nhằm tối ưu hóa hoạt động vận hành. Ngoài ra, việc hợp tác với các đối tác nước ngoài để mở rộng hệ thống kho bãi và tăng cường kết nối đường sắt liên vận quốc tế cũng đang được xem xét như một giải pháp dài hạn.
7. Kết luận
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, Việt Nam đang đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức. Việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA), cùng với các chính sách điều chỉnh kịp thời của Chính phủ, sẽ giúp duy trì tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu. Đồng thời, ngành logistics cần tiếp tục đổi mới và ứng dụng công nghệ cao để hỗ trợ hoạt động thương mại hiệu quả hơn.
Các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản, gỗ dán và công nghiệp nặng, cần sớm thích nghi với các yêu cầu mới từ các thị trường lớn, từ đó đảm bảo vị thế cạnh tranh và phát triển bền vững trong tương lai.
Bạn cũng có thể thích
