KIỂM TRA SAU THÔNG QUAN – RỦI RO TIỀM ẨN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU

Kiểm tra sau thông quan là một trong những công cụ kiểm soát quan trọng của cơ quan Hải quan, nhằm đảm bảo tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu. Dù không diễn ra ngay tại thời điểm làm thủ tục thông quan, nhưng đây lại là “cuộc kiểm tra ngầm” có khả năng dẫn đến những hậu quả tài chính nghiêm trọng nếu doanh nghiệp chủ quan hoặc thiếu hiểu biết pháp lý.

1. Định nghĩa kiểm tra sau thông quan

Theo Khoản 1, Điều 77 của Luật Hải quan năm 2014, kiểm tra sau thông quan là hoạt động do cơ quan Hải quan thực hiện nhằm:

• Kiểm tra hồ sơ hải quan, hệ thống sổ sách kế toán, chứng từ kế toán cũng như các tài liệu, dữ liệu có liên quan đến lô hàng đã được thông quan.
• Kiểm tra thực tế hàng hóa trong trường hợp cần thiết để xác minh sự chính xác và tính minh bạch trong khai báo của doanh nghiệp.

Hoạt động này có thể được thực hiện tại trụ sở cơ quan Hải quan hoặc ngay tại trụ sở doanh nghiệp.

2. Những sai phạm thường gặp của doanh nghiệp trong kiểm tra sau thông quan

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp bị xử phạt và truy thu thuế hàng tỷ đồng bởi những lỗi tưởng chừng nhỏ, phổ biến nhất bao gồm:

• Chứng nhận xuất xứ (C/O) bị bác bỏ do không hợp lệ hoặc khai báo không đúng quy định của hiệp định thương mại tự do.
• Khai sai mã số HS, dẫn đến mức thuế không đúng, ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước.
• Thiếu giấy phép nhập khẩu đối với các mặt hàng thuộc diện quản lý chuyên ngành.
• Không có giấy chứng nhận kiểm tra chất lượng, kiểm dịch, ảnh hưởng đến tính hợp pháp của việc nhập khẩu.
• Khai sai nội dung tờ khai hải quan, dẫn đến bị xử phạt hành chính do khai báo không trung thực.
• Xác định sai trị giá hải quan, gây chênh lệch số thuế phải nộp.

3. Quy trình kiểm tra sau thông quan (theo Quyết định 575/QĐ-TCHQ ngày 21/03/2019)

Toàn bộ quá trình kiểm tra sau thông quan được tổ chức theo trình tự 8 bước cụ thể như sau:

1. Thu thập và phân tích thông tin liên quan đến doanh nghiệp và lô hàng.
2. Đề xuất kiểm tra dựa trên mức độ rủi ro và dấu hiệu vi phạm.
3. Ra quyết định kiểm tra bởi người có thẩm quyền theo quy định pháp luật.
4. Tiến hành kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp hoặc cơ quan Hải quan.
5. Lập báo cáo kết quả kiểm tra, đánh giá thực trạng và sai sót (nếu có).
6. Đưa ra kết luận kiểm tra, xác định mức độ vi phạm và hậu quả tài chính.
7. Ra quyết định xử lý, bao gồm truy thu thuế, xử phạt hành chính, cảnh báo rủi ro.
8. Cập nhật hệ thống thông tin, lưu trữ hồ sơ phục vụ công tác quản lý rủi ro trong tương lai.

4. Các loại chứng từ doanh nghiệp cần chuẩn bị

Để sẵn sàng ứng phó với kiểm tra sau thông quan, doanh nghiệp cần lưu trữ và chuẩn bị đầy đủ các loại chứng từ, bao gồm:

• Hồ sơ pháp lý: giấy đăng ký kinh doanh, giấy phép đầu tư (nếu có).
• Tờ khai hải quan: bản chính và bản sửa đổi, hủy bỏ (nếu có), bảng kê chi tiết hàng hóa.
• Hợp đồng mua bán quốc tế (xuất/nhập khẩu).
• Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O), phiếu đóng gói, vận đơn, giấy báo hàng đến.
• Tài liệu kỹ thuật, kết quả phân tích phân loại hàng hóa, kết quả kiểm tra chuyên ngành trước đó.
• Giấy phép nhập khẩu và kết quả kiểm tra chất lượng, kiểm dịch.
• Hồ sơ liên quan đến thuế nội địa, biên bản tham vấn giá, chứng từ thanh toán quốc tế.

5. Rủi ro nếu doanh nghiệp không chứng minh được tính hợp lệ

Nếu không đủ năng lực giải trình và chứng minh tính hợp pháp của hồ sơ và hàng hóa, doanh nghiệp có thể đối mặt với loạt hậu quả nghiêm trọng:

• Truy thu thuế toàn bộ phần chênh lệch do kê khai sai.
• Phạt hành chính 20% trên số tiền thuế bị truy thu.
• Phạt chậm nộp 0,03% mỗi ngày, tính từ ngày phát sinh nghĩa vụ thuế đến khi nộp đủ.
• Xếp vào nhóm doanh nghiệp rủi ro cao, kéo theo các hệ quả như:
  • Hàng hóa bị tạm ngừng thông quan.
  • Tự động chuyển luồng đỏ trong các lần khai báo tiếp theo.
  • Chủ doanh nghiệp có thể bị tạm hoãn xuất cảnh nếu chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế và xử phạt.

Kiểm tra sau thông quan là một phần thiết yếu trong hệ thống quản lý rủi ro và tuân thủ pháp luật của cơ quan Hải quan. Đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu, việc hiểu rõ quy định, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, lưu trữ chứng từ cẩn thận và trung thực trong khai báo là những yếu tố then chốt để tránh những thiệt hại nghiêm trọng về tài chính và uy tín.